Fizjoterapia dzieci i młodzieży

Problemy zdrowotne i diagnozy

Fizjoterapia dziecięca obejmuje szeroki spektrum problemów zdrowotnych, które mogą wpływać na prawidłowy rozwój dzieci i młodzieży. Wczesne rozpoznanie i odpowiednia interwencja terapeutyczna są kluczowe dla zapewnienia optymalnego rozwoju każdego dziecka oraz minimalizowania długoterminowych konsekwencji zdrowotnych. Współczesne wyzwania związane z siedzącym trybem życia, ograniczoną aktywnością fizyczną oraz rosnącą świadomością diagnostyczną sprawiają, że coraz więcej problemów rozwojowych zostaje wcześnie wykrytych i skutecznie leczonych.

 

Wady postawy – skolioza, hiperlordoza i hiperkifoza

Wady postawy stanowią jedną z najczęstszych grup problemów zdrowotnych u dzieci i młodzieży, szczególnie w dobie powszechnego korzystania z komputerów i długotrwałego siedzenia. Wady postawy u dzieci to istotny problem zdrowotny związany z nowoczesnym stylem życia, gdzie powszechne korzystanie z telefonów, siedzący tryb oraz niewłaściwa ergonomia w szkołach prowadzą do wzrostu liczby najmłodszych z tymi schorzeniami. Problem ten ma charakter globalny, dlatego konieczne są działania profilaktyczne i terapeutyczne, które poprawią kondycję fizyczną dzieci.

Skolioza

Skolioza to skrzywienie kręgosłupa, połączone z zaburzeniem jego krzywizn i rotacją kręgów. W zaawansowanym stadium może prowadzić do problemów z oddychaniem oraz bólu pleców. Pierwsze objawy skoliozy obejmują nierówne ustawienie łopatek lub ramion, nierównomierne obciążanie kończyn dolnych czy wysunięcie jednego biodra do boku. W badaniu wizualnym przy pochyleniu do przodu widoczny jest często garb żebrowy i wał lędźwiowy. Leczenie obejmuje indywidualną fizjoterapię wprowadzającą metody neurofizjologiczne oraz ćwiczenia korekcyjne.

 

  • łopatki i miednica są zazwyczaj ustawione asymetrycznie
  • nierównomierne obciążanie kończyn dolnych
  • nierówne kąty talii
  • może wystąpić garb żebrowy i wał lędźwiowy.

Plecy wklęsłe (hiperlordoza)

Plecy wklęsłe (hiperlordoza) charakteryzuje się nadmiernym wygięciem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym ku przodowi,
→miednica ustawia się w przodopochyleniu, odcinek lędźwiowy kręgosłupa jest nadmiernie wygięty
->wówczas brzuch wysuwa do przodu, a pośladki do tyłu.

Plecy płaskie

Plecy płaskie-spłycenie naturalnych krzywizn kręgosłupa (kifozy i lordozy)
plecy z pozycji bocznej wyglądają na nadmiernie proste.

Plecy okrągłe

Plecy okrągłe (hiperkifoza) to zbyt duże wygięcie kręgosłupa w odcinku piersiowym ku tyłowi. Typowe objawy hiperlordozy obejmują wypukłość brzucha mimo szczupłej sylwetki, wysunięte pośladki do tyłu, napięte mięśnie lędźwiowe, czasami występuje uczucie niestabilności ciała w pozycji stojącej. W przypadku hiperkifozy charakterystyczne jest wysunięcie barków i głowy do przodu oraz zaokrąglone plecy.

 

  • plecy z pozycji bocznej są zaokrąglone w odcinku piersiowym
  • barki i głowa wysuwają się do przodu

Wady kończyn dolnych – problemy z kolanami i stopami

Wady kończyn dolnych stanowią znaczącą grupę problemów ortopedycznych u dzieci, wpływających na sposób chodzenia oraz ogólny rozwój ruchowy.

Koślawość kolan

Koślawość kolan to deformacja kończyn dolnych, która występuje gdy przy złączonych i wyprostowanych kolanach pomiędzy stopami tworzy się odstęp powyżej 4,5 cm. Koślawe nogi układają się wówczas w kształt litery X, gdzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz. Do 6 roku życia koślawe kolana u dziecka są stanem fizjologicznym, jeśli natomiast nieprawidłowa budowa kolan utrzymuje się dłużej, należy udać się do fizjoterapeuty.

Szpotawość kolan

Szpotawość kolan objawia się charakterystycznym ustawieniem kończyn dolnych w kształcie litery „O”, gdzie kolana kierują się na zewnątrz, podczas gdy stopy pozostają bliżej siebie. W większości przypadków szpotawe kolana u dzieci są fizjologiczną fazą rozwoju układu kostno-stawowego i ustępują samoistnie do około 3 roku życia

Koślawość czy szpotawość kolan to nie tylko defekt estetyczny, ale przede wszystkim wada wymagająca specjalistycznej diagnozy i prowadzenia terapii, gdyż ułożenie kończyn dolnych, wpływa na cały układ ciała i ustawienie jego segmentów.

Płaskostopie

Płaskostopie to częsta przypadłość u dzieci, która może wpływać na sposób chodzenia oraz ogólny rozwój ruchowy dziecka. To wada polegająca na obniżeniu lub całkowitym zaniku naturalnego wysklepienia stopy. Można ją nazwać wadą dopiero po ok. 5 roku życia. Do tego czasu kości stopy się kształtują, a dodatkowo w okresie wczesnodziecięcym obecna jest poduszeczka tłuszczowa, która „maskuje” wysklepienie. Przyczyny płaskostopia u dzieci obejmują genetykę, słabość mięśni i więzadeł, nadwagę, nieodpowiednie obuwie oraz brak odpowiedniej aktywności fizycznej. Nieleczone płaskostopie może mieć poważne konsekwencje dla całego narządu ruchu, zwiększając ryzyko wystąpienia innych deformacji stopy.

Zaburzenia napięcia mięśniowego

Napięcie mięśniowe, znane również jako tonus mięśniowy, to podstawowe napięcie mięśni, występujące nawet w spoczynku, niezbędne do utrzymania postawy, równowagi i płynnych ruchów. Zaburzenia napięcia mięśniowego u dzieci odnoszą się do nieprawidłowości w sile mięśniowej, które mogą manifestować się jako nadmiernie wysokie lub zbyt niskie napięcie mięśniowe. Zaburzenia napięcia mięśniowego mogą poważnie wpłynąć na rozwój motoryczny dziecka, jego zdolność do utrzymania postawy, chodzenia, a nawet wykonywania codziennych czynności .

Hipotonia

Hipotonia charakteryzuje się niższym niż normalne napięciem mięśniowym, gdzie dzieci z hipotonią często wydają się być „wiotkie”, mogą mieć trudności z utrzymaniem postawy, problemy z dużą i małą motoryką, szybko się męczą, mogą również unikać aktywności fizycznej, co przejawia się upośledzeniem zdolności do utrzymania kontroli postawy oraz ruchu przeciwko sile grawitacji.

Hipertonia

Hipertonia odnosi się do nieprawidłowo wysokiego napięcia mięśniowego, gdzie dzieci z hipertonią mogą mieć sztywne mięśnie w odcinkach dystalnych (rękach, nogach) i ograniczoną zdolność do ruchu, trudności w wykonywaniu płynnych ruchów.

Choroby genetyczne

Choroby genetyczne to grupa różnych schorzeń, wywołanych przez niekorzystne zmiany w genach, gdzie za wady genetyczne u dzieci mogą odpowiadać mutacje w pojedynczym genie lub też zmiany na poziomie chromosomów . Nauka zna obecnie około 10 000 chorób wrodzonych, które mogą wynikać z wielu możliwych nieprawidłowości w genach. Wbrew powszechnemu przekonaniu, że choroby wrodzone są widoczne na pierwszy rzut oka, wiele chorób genetycznych dziecka ujawnia się dopiero po pewnym czasie po urodzeniu.

Objawy, które powinny wzbudzić niepokój u rodziców, obejmują cechy dysmorfii twarzy, drgawki lub ataki padaczki, dolegliwości gastryczne, objawy ze spektrum autyzmu, większą podatność na infekcje, zaburzenia napięcia mięśniowego oraz zaburzony rozwój intelektualny lub fizyczny. Ponieważ konsekwencje nieleczonych schorzeń genetycznych są bardzo poważne, warto poznać możliwości diagnostyki i leczenia wad genetycznych u dzieci.

zespół Downa

Jedną z najczęstszych wad genetycznych jest zespół Downa, która występuje wraz z podwyższonym ryzykiem rozwinięcia licznych schorzeń współistniejących. Do najczęściej diagnozowanych problemów u noworodków z tym zaburzeniem genetycznym należą wady serca, dotyczą nawet około 40-60% pacjentów. U dzieci z zespołem Downa stwierdza się również niestabilność kręgu szczytowego i obrotnika, co jest szczególnie istotne w kontekście planowania różnych ćwiczeń i aktywności fizycznej. U dzieci z zespołem Downa występuje hipotonia, która utrudnia im w funkcjonowanie na co dzień. Rehabilitacja jest w tym przypadku niezbędna.

Wady wrodzone

Wady wrodzone (rozwojowe) narządów to nieprawidłowości anatomiczne, które powstają w okresie rozwoju embrionalnego lub płodowego. Mogą dotyczyć niemal każdego narządu lub układu w ciele człowieka. Wady te mogą być spowodowane czynnikami genetycznymi, środowiskowymi lub mieszanymi (wieloczynnikowymi).

Do najczęstszych wad wrodzonych należą:
– rozszczep kręgosłupa, czyli niepełne zamknięcie się kanału kręgowego, jedną z najcięższych postaci jest przepuklina oponowo-rdzeniowa
-wodogłowie (hydrocephalus) – nadmierne nagromadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu
– wady serca-nie zawsze są od razu wykryte, do pierwszych objawów należą szybkie męczenie przy karmieniu, słabe przybieranie na wadze, duszność, przyspieszony oddech, nawracające infekcje.

Zaburzenia neurologiczne

Zaburzenia neurologiczne to szeroka grupa schorzeń wynikających z nieprawidłowego funkcjonowania ośrodkowego (mózg, rdzeń kręgowy) lub obwodowego układu nerwowego. Mogą mieć charakter wrodzony (obecne od urodzenia) lub nabyty (np. po infekcjach, urazach, udarach). Zaburzenia te mogą wpływać na rozwój motoryczny, poznawczy, emocjonalny i społeczny dziecka.

Mózgowe porażenie

Do najczęstszych należy mózgowe porażenie dziecięce, w którym dochodzi do uszkodzenia mózgu, wskutek niedotlenienia w czasie ciąży, podczas porodu, wcześniactwa, urazów okołoporodowych czy zakażenia.
Mózgowe porażenie dziecięce jest klasyfikowane przez rodzaje zaburzeń i ograniczeń, gdzie zaburzenia dzielą się na postacie spastyczne, pozapiramidowe i móżdżkowe. Postać spastyczna jest zdecydowanie najczęściej spotykaną postacią mózgowego porażenia dziecięcego, odpowiadając za 70% wszystkich przypadków. Do symptomów współistniejących występujących u około połowy dzieci z MPD zaliczyć można niedorozwój umysłowy, napady padaczkowe, zaburzenia mowy, wzroku i słuchu.

Opóźniony rozwój psychoruchowy

Opóźniony rozwój psychoruchowy może mieć również podłoże neurologiczne. To termin używany do opisania sytuacji, w której dziecko nie osiąga kamieni milowych rozwojowych w oczekiwanym czasie. Rozwój psychoruchowy obejmuje szeroki zakres umiejętności, takich jak te związane z ruchem, mową, umiejętnościami społecznymi i emocjonalnymi, a także poznawczymi. Opóźnienia mogą dotyczyć jednego obszaru rozwoju lub być bardziej ogólne, wpływając na wiele różnych aspektów funkcjonowania dziecka.

Znaczenie wczesnej diagnozy i kompleksowego leczenia
Wszystkie opisane problemy zdrowotne łączy jedno fundamentalne założenie – im wcześniej zostają rozpoznane i poddane odpowiedniej terapii, tym lepsze są rokowania dla dziecka. Wczesne rozpoznanie tych trudności jest kluczowe, ponieważ umożliwia wdrożenie odpowiednich działań terapeutycznych, które mogą poprawić jakość życia dziecka. Diagnozowanie problemów w rozwoju psychoruchowym wymaga kompleksowej oceny przez specjalistów: pediatrów, neurologów dziecięcych, fizjoterapeutów oraz innych specjalistów w zależności od charakteru problemu.

Współczesna fizjoterapia dziecięca oferuje szerokie spektrum metod terapeutycznych dostosowanych do indywidualnych potrzeb każdego małego pacjenta. Regularna rehabilitacja nie tylko pomaga w korygowaniu istniejących problemów, ale także zapobiega powstawaniu wtórnych powikłań oraz wspiera optymalny rozwój dziecka. Kluczowa jest również edukacja i aktywne zaangażowanie rodziców w proces terapeutyczny, ponieważ ich wsparcie i współpraca znacząco wpływają na skuteczność leczenia oraz długoterminowe efekty rehabilitacji.